ماهيت و کارکرد اوراق گام

به لحاظ ماهیت، میتوان اوراق گام را يکی از انواع اوراق بهادار اسلامی صکوک در نظر گرفت که باهدف بازارپذير کردن اسناد مطالباتی دريافتی توسط فروشندگان نهاده از واحدهاي تولیدي طراحی شده است.

در اين ابزار واحدتولیدي خريدار نهاده (بنگاه متعهد)، فروشنده نهاده (بنگاه متقاضی) را جهت استفاده از اوراق«گام»به بانک معرفی میکند. فروشنده نهاده از بانک درخواست میکند تا در مقابل دريافت اسناد مطالبات نسبت به صدور و واگذاري اوراق «گام»اقدام کند.

 براي مثال می توان فرض نمود که واحد تولیدي خريدار نهاده (ايرانخودرو) از واحد تولیدي فروشنده نهاده(شرکت کروز) به عنوان تولیدکننده قطعات خودرو به میزان هزار میلیارد ريال قطعات خودرو خريداري کرده و در مقابل آن يک سند بدهی شش ماهه (چک شش ماهه) تحويل داده است.

فروشنده نهاده نیز متقابلاً هزار میلیارد ريال بابت خريد مواد اولیه به واحد تولیدي فروشنده مواد اولیه (فولاد مبارکه) بدهی دارد. بااين حال فروشنده نهاده احتمال میدهد که چک خريدار نهاده به موقع پاس نشده و در سررسید به نقدينگی موردنظر دست پیدا نکند يا آنکه زودتر از سررسید چک به نقدينگی براي پرداخت مطالبات خود نیاز دارد.

طبعاً اين موضوع بر روي ساير سطوح زنجیره ارزش نیز تأثیر منفی به جا می گذارد؛ چراکه فروشنده نهاده نیز به فروشنده مواد اولیه بدهی دارد و در صورت دريافت نکردن مطالبات از خريدار نهاده، نمی‌تواند بدهی‌های خود به فروشنده مواد اولیه را بپردازد.

در اين شرايط می توان با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و شبکه بانکی، از طريق اوراق گام امکان تأمین نقدينگی براي زنجیره ارزش را فراهم کرد. درواقع، ابتدا فروشنده نهاده چک هزار میلیارد ريالی دريافتی از خريدار نهاده را به بانک تحويل می دهد.

در ادامه، بانک در مقابل بلوکه کردن اين چک، يک میلیون قطعه اوراق گام يک میلیون ريالی با سررسید شش ماهه با ضمانت بانک منتشر کرده و آنها را در اختیار فروشنده نهاده قرار میدهد. برخلاف چک اولیه، اين اوراق بازارپذير بوده و فروشنده نهاده میتواند از آنها به چند صورت استفاده کند. اولین حالت آن است که اين اوراق را تا سررسید نگه داشته و قیمت اسمی اوراق را دريافت کند.

دومین حالت، واگذاري آنها جهت تسويه بدهی يا خريد کالا به ساير سطوح زنجیره ارزش مثلاً فروشنده مواد اولیه است. آخرين گزينه نیز تنزيل اين اوراق در بازار ثانويه و دستیابی به وجوه نقد می باشد .بر اين اساس، مهم ترين کارکرد اوراق گام فراهم نمودن امکان دسترسی به نقدينگی در زنجیره ارزش است.

درواقع، بنگاه هاي تولیدي میتوانند با اين ابزار میتواند امکان تسويه بدهی ها بین واحدهاي تولیدي را فراهم کند.