صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی چیست؟

صندوق‌های سرمایه‌گذاری، یکی از بهترین روش‌های سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بورس است. صندوق اهرمی نیز نوعی از این صندوق‌های سرمایه‌گذاری است و ویژگی‌های خاص خود را دارد. در این مقاله قصد داریم با صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی بیشتر آشنا شویم. پس تا انتهای مطلب با ما بمانید.

اخیراً نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری ایجاد شده که به واسطه آن امکان کسب سود بیشتر از بازار و در مدت زمان بسیار کوتاه، فراهم شده است. سازمان بورس و اوراق بهادار این نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذاری را که «صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی» نام دارند، به منظور گرفتن اهرم بر روی سرمایه‌گذاری به وجود آورده است. قابلیت سرمایه‌گذاری به شکل غیرمستقیم و همچنین امکان گرفتن اهرم و اعتبار در این شیوه از سرمایه‌گذاری، باعث شد تا در مدت محدود، طرفداران بسیاری پیدا کند. در ادامه با سایر قابلیت‌ها و ویژگی‌های صندوق‌های اهرمی آشنا خواهیم شد.

 

اهرم چیست و صندوق‌ سرمایه‌گذاری اهرمی چه صندوقی است؟

برای آن‌که مفهوم صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی را بهتر درک کنیم، باید با مفهوم اهرم آشنایی داشته باشیم. اهرم ابزار و وسیله‌ای است که با استفاده از آن می‌توان نیروی بیشتری ایجاد کرد. به عبارتی اهرم نیروی وارد شده را چندین برابر می‌کند. احتمالا با تعریفی که ارائه دادیم متوجه منظور از صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی شده‌اید. در واقع با استفاده از مکانیزم اهرم، در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، می‌توان بازدهی و سود سرمایه را چندین برابر کرد و در صندوق‌های اهرمی احتمال رسیدن به سود چندین برابری وجود دارد. این قضیه تنها برای سود سرمایه‌گذاران صادق نیست و در مواقع ضرر هم همین‌گونه عمل می‌کند. یعنی در صورت کاهش ارزش صندوق اهرمی، زیان حاصل شده، چندین برابر خواهد شد.

به بیان ساده‌تر، در صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، ریسک سرمایه‌گذاری نسبت به انواع دیگر صندوق سرمایه‌گذاری بیشتر است و این امر منجر به افزایش چندین برابری سود و زیان سرمایه‌گذاران در ایام رونق و رکود بازار شود.

 

واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق اهرمی

واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی در دو دسته جای می‌گیرند که عبارت‌اند از واحدهای عادی و واحدهای ممتاز:

• واحدهای عادی: این واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، مناسب افرادی است که نمی‌توانند ریسک بالا را تحمل کنند و به دنبال بازدهی و سود مطمئن هرچند محدود، هستند. لازم به ذکر است که واحدهای عادی به صورت صدور و ابطال انجام می‌شوند.
• واحدهای ممتاز: نوع دیگر واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، واحدهای ممتاز نام دارند. این واحدها برای افراد جسور و ریسک‌پذیری که به دنبال کسب سود بسیار بالا با استفاده از اهرم در سرمایه‌گذاری خود هستند، مناسب به نظر می‌رسد. واحدهای ممتاز به صورت قابل معامله در بورس هستند و برای خرید و فروش آن، می‌توان از طریق سامانه‌های آنلاین کارگزاری و با جستجوی نماد مورد نظر اقدام کرد.

واحدهای ممتاز خود به دو نوع دیگر واحدهای ممتاز عام و واحدهای ممتاز خاص تقسیم می‌شوند:

• واحدهای ممتاز عام: این واحدها متعلق به سهامداران عام هستند و برای خرید و فروش آن باید به تابلو معاملات رجوع کرد. در نظر داشته باشید که برای خرید این واحدها به کد بورسی و ثبت‌نام در یک کارگزاری نیاز دارید. برای آشنایی با مراحل دریافت کد بورسی، توصیه می‌کنیم مقاله «آموزش گام به گام ثبت نام بورس» را مطالعه نمایید.
• واحدهای ممتاز خاص: به واحدهای ممتازی گفته می‌شود که برای نقل و انتقال آن به شرایط و ضوابط خاصی نیاز است و در واقع این واحدها در دست موسسان صندوق‌ها قرار دارند.

 

ساز و کار صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی

صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، دو ساز و کار مشخص دارد که عبارت‌اند از: صدور و ابطالی و قابل معامله. واحدهای صدور و ابطالی صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی که همان واحدهای عادی و بدون ریسک هستند، محدوده کف و سقف مشخصی برای سود دارند. برای درک بهتر عملکرد ساز و  کار صدور و ابطالی، یک مثال می‌زنیم. فرض کنید که یک صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، کف بازدهی 15 درصدی و سقف بازدهی 30 درصدی دارد. وقتی کف و سقف سود برای سرمایه‌گذاران مشخص می‌شود، عملا سرمایه‌گذاری بدون ریسک می‌شود. یعنی اگر بازدهی این صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی که در نظر گرفته‌ایم، منفی باشد، سرمایه‌گذاران آن به اندازه کف بازدهی، یعنی همان 15 درصد سود به دست می‌آورند. از طرف دیگر، در صورتی که بازدهی این صندوق از سقف مشخص شده بیشتر شود، سرمایه‌گذاران به اندازه سقف سود یعنی همان 30 درصد، سود کسب می‌کنند.

در واحدهای ممتاز یا پرریسک که از آن‌ها به عنوان واحدهای قابل معامله یاد می‌شود، ساز و کار کمی متفاوت است و هیچ سقف و کفی برای بازدهی مشخص نمی‌شود. در واقع در واحدهای ممتاز صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، به دلیل وجود اهرم نوسانات بسیار بالا خواهد بود. در نظر داشته باشید، چنانچه بازدهی واحدهای عادی(صدور و ابطال) صندوق اهرمی از کف بازدهی کمتر شود، کمبود آن از واحدهای ممتاز(قابل معامله) جبران خواهد شد. به بیان ساده‌تر، در مواقعی که بازار سیر نزولی به خود می‌گیرد و منفی می‌شود، واحدهای ممتاز، سود واحدهای عادی را تضمین می‌کند و به نوعی مسئولیت پشتیبانی آن را بر عهده می‌گیرد. همچنین در مواقعی که بازدهی واحدهای عادی از سقف مشخص شده بیشتر می‌شود، مازاد آن به سرمایه‌گذاران واحدهای ممتاز تعلق خواهد گرفت. 

نکته دیگر در خصوص ساز و کار صدور و ابطال یا بدون ریسک در صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، این است که حداقل زمان کسب سود 30 روز خواهد بود و در صورت ابطال قبل از اتمام این زمان، تنها مبلغ اصلی سرمایه، به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود.

 

میزان بازدهی در صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی

با توجه به ساز و کار صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، 3 مدل کسب سود یا بازدهی برای واحدهای عادی(بدون ریسک) و واحدهای ممتاز(پرریسک) وجود دارد. در ادامه هر یک از این مدل‌ها را با ذکر مثال توضیح می‌دهیم:

1. فرض کنید یک صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی وجود دارد که سقف بازدهی آن 30 درصد و کف بازدهی آن 15 درصد برای واحدهای عادی است. در صورتی که بازدهی و سود این صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی در طول یک سال، 50 درصد باشد، افرادی که واحدهای عادی خریداری کرده‌اند و در طول این یک‌سال در این صندوق باقی مانده‌اند، در پایان سال، همان سقف سود خود، یعنی 30 درصد را دریافت خواهند کرد و مابقی آن، یعنی 20 درصد باقی‌مانده، به سرمایه‌گذاران و خریداران واحدهای ممتاز تعلق خواهد گرفت. به بیان ساده‌تر، سرمایه‌گذاران واحدهای ممتاز، پس از گذشت این زمان، هم بازدهی اصلی واحدهای خریداری شده را دریافت می‌کنند و هم سود مازادی که از واحدهای عادی باقی‌مانده است را دریافت خواهند کرد.
2. در صورتی که بازدهی صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی 10 درصد باشد، سرمایه‌گذارانی که واحدهای عادی خریده‌اند، کف سود یعنی همان 15 درصد مشخص‌شده را کسب خواهند کرد. در واقع کمبود بازدهی واحدهای عادی(صدور و ابطال)، از محل واحدهای ممتاز(قابل معامله) تامین خواهد شد. در این شرایط، سرمایه‌گذارانی که واحدهای ممتاز را تهیه کرده‌اند، سود کمتر نسبت به بازدهی کلی صندوق کسب می‌کنند و یا حتی دچار ضرر و زیان خواهند شد.
3. اگر بازدهی صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی در محدوده سقف و کف بازدهی مشخص‌شده برای واحدهای عادی قرار بگیرد، یعنی بازدهی آن بین 15 تا 30 درصد باشد، همان میزان بازدهی کسب‌شده برای سرمایه‌گذار لحاظ می‌شود. به طور مثال اگر بازدهی این صندوق، 23 درصد باشد، همان 23 درصد سود، به سرمایه‌گذاران واحدهای عادی و ممتاز صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی پرداخت خواهد شد.

 

تفاوت صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی با دیگر صندوق‌های فعال

صندوق‌های سرمایه‌گذاری زیادی در بازار سرمایه وجود دارد که در مقاله «آشنایی با صندوق سرمایه گذاری» به انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری و کاربردهای آن‌ها پرداختیم. متداول‌ترین و رایج‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، صندوق‌ها با درآمد ثابت، صندوق‌های مختلط و صندوق‌های سهامی هستند که ساز و کار همه آن‌ها با صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی متفاوت است.

صندوق‌های با درآمد ثابت، جزء صندوق‌های کم ریسک در بازار به شمار می‌رود که حداقل 75 درصد از سرمایه و دارایی خود را در اوراق درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند و نهایتا 15 درصد از دارایی خود را نیز به خرید سهام اختصاص دهد. از این رو می‌توان گفت که این صندوق‌ها برای افرادی که ریسک‌پذیر نیستند، مناسب است.

صندوق مختلط، دیگر صندوق شناخته شده در بازار سرمایه است که حدود 40 تا 60 درصد از منابع خود را به خرید سهام اختصاص می‌دهد. افرادی که از ریسک‌پذیری متوسطی برخوردار هستند، می‌توانند این صندوق سرمایه‌گذاری را انتخاب نمایند. 

صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی، از پرریسک‌ترین صندوق‌های بازار سرمایه شناخته می‌شود. این صندوق‌ها، تنها 90 درصد از پرتفوی خود را به سهام اختصاص می‌دهد و در نتیجه برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر مناسب است.

صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی در بورس، با هیچ یک از این صندوق‌ها شباهت ندارد. در واقع سایر صندوق‌ها نمی‌توانند مانند صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی بیشتر از بازدهی صندوق، به سرمایه‌گذاران سود بپردازد و باید طبق سرمایه‌ای که از افراد می‌گیرند، سهام خریداری نمایند. می‌توان گفت که مهم‌ترین تفاوت میان صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی با سایر صندوق‌ها، در اهرمی بودن بازدهی و سود سرمایه‌گذاران ممتاز یا پرریسک این صندوق است.

به نوعی می‌توان گفت که صندوق‌های اهرمی در بورس که به تازگی ایجاد شده‌اند، در امتداد صندوق‌های سهامی هستند. در صندوق‌های سهامی، امکان دریافت منابع از سیستم بانکی وجود نداشت، اما این مشکل در صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی رفع شده است. 

 

مزایا و معایب صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی

صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی به دنبال خلاء‌هایی که در بازار سرمایه احساس می‌شد، به وجود آمد. به همین دلیل می‌توان مزیت‌هایی را برای آن برشمرد. در ادامه به چند مزیت شاخص صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی اشاره می‌کنیم:

• مناسب سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز و ریسک‌پذیر

یکی از مزیت‌های مهم صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی این است که هم سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر و هم سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز می‌توانند در این صندوق سرمایه‌گذاری کنند و دارایی‌های خود را به آن بسپارند. این صندوق، با استفاده از واحدهای متفاوتی که برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته، امکان سرمایه‌گذاری برای هر دو گروه را فراهم کرده است. به عبارتی دیگر، سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر می‌توانند واحدهای ممتاز(قابل معامله) و سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز می‌توانند واحدهای عادی(صدور و ابطال) را خریداری نمایند.

• امکان دریافت بازدهی مازاد

به دلیل اهرمی بودن واحدهای ممتاز در صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، سرمایه‌گذاران می‌توانند حتی با مبلغ کمی در این صندوق سرمایه‌گذاری کنند و بازدهی و سود بیشتری نسبت به میزان سرمایه‌گذاری خود دریافت نمایند. البته در نظر داشته باشید که وجود اهرم، می‌تواند عکس این قضیه را نیز ممکن سازد. یعنی در کنار دریافت سود مازاد در صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، احتمال بازدهی منفی و حتی از بین رفتن سرمایه اولیه نیز وجود دارد.

• فرصتی جدید برای سرمایه‌گذاری

مدت زیادی از شروع فعالیت صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی نگذشته است و از مهمترین دلایل ایجاد آن می‌توان به حمایت از سهامداران صندوق‌های سهامی و بازار سهام اشاره کرد. چون در این صورت، خریداران واحدهای عادی به جای آن‌که اوراق درآمد ثابت تهیه نمایند، سهام می‌خرند و این امر به جلوگیری از رفتارهای هیجانی سهامداران کم ریسک در زمان سقوط سهام و بازار کمک می‌کند. صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی همچنین فرصتی جدید برای سهامداران ممتاز یا پرریسک ایجاد کرده تا بتوانند سود بیشتری از بازار سهام به دست آورند.

علاوه بر مزایای ذکر شده برای صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، معایبی نیز در این نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذار به چشم می‌خورد که عبارت‌اند از:

• جدید بودن صندوق و عدم وجود تحلیل

همانطور که اشاره کردیم، مدت زمان زیادی از ظهور صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی نگذشته است و نمی‌توان عملکرد این نوع از صندوق سرمایه‌گذاری را تحلیل نمود. با این وجود، پیش‎بینی‌های مثبتی نسبت به این صندوق‌ها وجود دارد.

• عدم برخورداری از بازارگردان

صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی فاقد بازارگردان هستند و به همین دلیل تغییرات و نوسانات قیمت واحدهای ممتاز یا پرریسک صندوق اهرمی، تنها به عرضه و تقاضای سرمایه‌گذاران بستگی دارد.

• امکان بازدهی منفی مضاعف

در صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی، به همان میزان که امکان افزایش سود مضاعف و مازاد وجود دارد، امکان بازدهی منفی مضاعف و در واقع ضرر چند برابری به سهامداران واحدهای ممتاز وجود دارد.

 

هدف ما از تهیه این مقاله، بررسی جامع صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی بود تا بتوانیم علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری و به طور کلی در بازار سهام را با این صندوق سرمایه‌گذاری نوظهور آشنا سازیم.

بنابر آن‌چه در این مطلب به آن اشاره کردیم، صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی هم برای افراد ریسک‌پذیر و هم ریسک‌گریز فرصت خوبی فراهم آورده تا دارایی‌های خود را به طور غیرمستقیم وارد بازار سهام کنند. سرمایه‌گذاران می‌توانند بر اساس میزان ریسک‌پذیری خود، یکی از ساز و کارهای صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی را انتخاب نمایند و به خرید واحدهای آن مبادرت ورزند.

چنانچه در خصوص صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی سوالی در ذهنتان وجود دارد که پاسخ آن را در این مقاله پیدا نکرده‌اید، زیر همین مطلب کامنت بگذارید.