آشنایی با نسبت P/E و کارکرد آن

نسبت P/E یا نسبت قیمت به سود، از رایج‌ترین معیارهایی است که برای ارزیابی سهام شرکت‌ها استفاده می‌شود. از این نسبت نه‌تنها در بازارهای مالی در ایران، بلکه در سراسر جهان استفاده می‌شود. فهم نسبت P/E در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما در واقع برای درک و تحلیل آن، نیازمند دانش و تجربه فراوانی هستید. این مقاله نیز به منظور آشنایی بیشتر شما با نسبت P/E تهیه شده است، پس تا پایان مقاله همراه ما بمانید.

در واقع یکی از فاکتورهای مهمی که در میان سرمایه‌گذاران بورس، اهمیت بسیار بالایی دارد، نسبت P/E است. برخی از سرمایه‌گذاران این نسبت را درست و برخی دیگر از آن به گونه‌ای اشتباه استفاده می‌کنند. برای درک و استفاده صحیح از این نسبت، باید با مفهوم و کاربرد نسبت P/E به درستی آشنا باشید. 

 

مفهوم نسبت P/E

همانطور که گفته شد، نسبت P/E که نسبت قیمت به سود نیز نام دارد، یکی از فاکتورهای مهم در معاملات سهام به شمار می‌رود. در این نسبت، P که از واژه قیمت (Price) گرفته شده، بر E که معادل درآمد سهم (Earning per share) است، تقسیم می‌شود. این نسبت یکی از شاخص‌هام مهم برای انعکاس بازده و ریسک سهام است که با عنوان نسبت سود بازار به قیمت نیز شناخته می‌شود. 

 نسبت P/E به سرمایه‌گذاران و سهامداران بازار سرمایه نشان خواهد داد که پس از خرید سهم، چه مدت طول خواهد کشید تا دارایی و سرمایه اولیه آن‌ها بازگردد. به عبارت دیگر نسبت P/E نشان‌دهنده این است که سرمایه‌گذاران برای یک ریال سود، حاضر به پرداخت چند ریال برای یک سهم خواهند بود. به همین دلیل هم در بازار سرمایه، به نسبت P/E، ضریب سهم نیز گفته می‌شود. معمولا برای محاسبه نسبت P/E، که برای تشخیص میزان ارزندگی سهم انجام می‌شود، از سود حاصل شده در آخرین گزارش سالیانه استفاده می‌گردد. همچنین در برخی مواقع، پیش‌بینی درآمد هر سهم در نظر گرفته می‌شود که به آن EPS می‌گویند. نسبت P/E نشان می‌دهد که به ازای قیمت یک سهم در بازار سرمایه، سهامداران چه مقدار سودی را انتظار دارند و یا برای افزایش هر واحد از سود سهم، چه مقدار سرمایه‌ای در نظر بگیرند. بر همین اساس می‌توان گفت که این نسبت، انتظاراتی که سهامداران از بازدهی سهام خود در آینده دارند را نشان خواهد داد. 

نسبت P/E در بورس و انواع آن

مفهومی که از نسبت P به E ارائه شد، دقیقا مشابه مفهوم این نسبت در بورس است. برای درک بهتر مفهوم آن، یک مثال می‌زنیم. فرض کنید که قیمت یک شرکت فعال در بورس، 100 تومان است و درآمد سهم آن حدود 50 تومان برآورد شده است. برای محاسبه کردن نسبت P/E در این شرکت، قیمت آن را باید بر درآمد سهم آن تقسیم کرد. یعنی 100÷50=2. بر اساس مثال ذکر شده، نتیجه نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران در بورس حاضرند به ازای هر یک رسال سود حاصل از این شرکت، 2 ریال پرداخت نمایند.

نسبت P/E در بورس انواعی دارد که عبارت‌اند از:

• نسبت P/E تحلیلی:

نسبت P/E تحلیلی در بازار سرمایه با نام برآوری یا پیشتازی نیز شناخته می‌شود. این نوع از نسبت P به E، با بهره‌گیری از شیوه‌های حرفه‌ای  و همچنین با در نظر گرفتن برخی از عوامل همچون نرخ رشد سود شرکت، نرخ بهره بانکی، تورم و… حاصل می‌شود.

• نسبت P/E دنباله رو:

نسبت P/E دنباله رو، ساده‌ترین نوع این نسبت به شمار می‌رود. نحوه محاسبه نسبت P/E دنباله رو از طریق تقسیم قیمت روز سهم بر میزان سود هر سهم در یک سال اخیر است.

• نسبت P/E میانگین:

در نسبت P/E میانگین نیز همچون نسبت قبلی، قیمت سهام به روز محاسبه خواهد شد ولی درآمد سهم در این نسبت، از میانگین سود 6 ماه گذشته و همچنین EPS پیش‌بینی شده از 6 ماه آینده سهم ایجاد می‌شود. همچنین نسبت P/E میانگین می‌تواند در طول چندین سال نیز محاسبه شود و برای آن لازم است قیمت هر سهم در آخرین روز سال مالی بر سود حاصل از همان سال مالی تقسیم کرد. در این صورت نسبت حاصل شد، مربوط به همان سال است و سپس می‌توان، از نسبت‌های سال‌های مورد نظر میانگین گرفت.

نسبت P/E مطلق و نسبی

علاوه بر انواع نسبت P به E که پیش‌تر بیان شد، برخی از تحلیلگران بازار سرمایه میان نسبت P/E مطلق و نسبی نیز تمایز قائل می‌شوند. در ادامه این دو نسبت مالی را تعریف و تفاوت آن‌ها را بیان می‌کنیم.

• نسبت P/E مطلق

در نسبت P/E مطلق، قیمت کنونی سهام به EPS در دوره‌های زمانی متفاوت تقسیم خواهد شد. برای درک بهتر این نسبت فرض کنید برای محاسبه P/E یکسال آینده (یعنی 12 ماه آینده)، قیمت روز سهام به EPS دوازده ماه پایانی آن تقسیم گردد. به بیانی دیگر، نسبت P/E مطلق حاکی از نسبت P به E در بازه زمانی کنونی است. 

• نسبت P/E نسبی

• این نسبت، نسبت P به E مطلق کنونی را از نسبت‌های  P/E گذشته در طول یک مقطع زمانی مشخص، به طور مثال 5 سال، مقایسه خواهد کرد. با استفاده از نسبت P/E نسبی می‌توان به این نکته پی برد که نسبت P/E فعلی با نسبت‌های گذشته چه تغییری کرده و در واقع عدد آن بیشتر یا کمتر شده است.  چنانچه P/E کنونی کمتر از نسبت در گذشته باشد، عدد P/E نسبی، زیر 100% نشان داده می‌شود. این در حالی است که اگر P/E نسبی،  100٪ یا بیشتر از این مقدار باشد، حاکی از فراتر رفتن نسبت P/E کنونی از گذشته است.

 

نسبت P/E صنعت

در تعریف نسبت P/E صنعت، باید گفت که این نسبت میانگین نسبت قیمت به درآمد سهم یک صنعت خاص است و از آن برای مقایسه یک سهم با کل صنعت استفاده می‌شود. در واقع اگر نسبت قیمت به درآمد یک سهم از صنعت آن کمتر باشد، یعنی ارزش سهم در برابر دیگر همتایان آن، با مقدار کمتری ارزش‌گذاری شده است.

 

محدودیت های نسبت P/E

نسبت P/E ضمن کاربردی بودن آن، با برخی محدودیت‌ها نیز همراه است. یکی از اصلی‌ترین محدودیت‌های این نسبت، در زمان مقایسه آن برای دو صنعت مختلف نشان داده می‌شود. در واقع نرخ رشد شرکت‌ها و صنایع، در بخش‌های متفاوتی که وجود دارد، بر اساس زمینه و نوع فعالیت و همچنین زمان متفاوت دریافت سود باعث ایجاد تفاوت در آن‌ها می‌شود. به منظور برطرف ساختن این محدودیت، نسبت P/E شرکت‌ها باید تنها با شرکت‌های هم‌گروه آن مقایسه شود. همچنین نمی‌توان با قطعیت از نسبت P/E برای تصمیم‌گیری در خصوص سرمایه‌گذاری سهامداران استفاده کرد. یعنی اینکه با وجود در نظر گرفتن قیمت سهام به صورت روزانه، سود شرکت‌ها به صورت سه ماهه و به طور میانگین محاسبه می‌گردد. حال با در نظر گرفتن این نکته که قیمت سهام معمولا به طور روزانه دارای نوساناتی است، احتمال اینکه نسبت P/E برای طولانی مدت با عملکرد شرکت مورد نظر همخوانی و تطابق نداشته باشد، وجود دارد. بر همین اساس، سرمایه‌گذاران هیچ‌گاه نباید تنها به بررسی و تحلیل نسبت P/E تکیه کنند و تصمیمات خود را مبنی بر ارزشمند بودن یک شرکت برای سرمایه‌گذاری، بر اساس آن بگیرند. به طور کلی به سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه توصیه می‌شود که در کنار نسبت P/E، موارد دیگری همچون سوابق گذشته شرکت، افق پیش روی رشد EPS، عملکرد شرکت با توجه به همتایان خود، وجود بحران اقتصادی یا رونق در روند و آینده صنعت مربوطه و … را نیز در نظر بگیرند.

 

نسبت P/E منفی

اگر شما هم یکی از سرمایه‌گذاران بازار سرمایه باشید، پس احتمالا در تابلوهای معاملاتی سازمان بورس در سایت tsetmc.com، با نسبت P به E منفی مواجه شده‌اید. در واقع منفی بودن نسبت P/E، نشان‌دهنده زیان‌ده بودن سهام و سود منفی آن شرکت و یا در حال از دست دادن پول و سرمایه است.

 

نسبت P/E بالا یا پایین

به طور کلی در بازار سرمایه، نسبت P به E برخی از سهام بالا و برای برخی دیگر پایین است. در واقع هنگامی که نسبت P/E یک سهم بالا است، نشان می‌دهد که بازار انتظار دارد که سود مربوط به آن شرکت، در آینده افزایش پیدا کرده و اصطلاحا رشد کند. در صورتی که این توقع بازار درست تلقی شود، در زمان افزایش سود شرکت، مخرج فرمول نسبت P/E نیز بزرگ می‌شود و در نهایت این نسبت دوباره متعادل می‌گردد. در حالت دیگر، اگر نسبت P/E یک سهم پایین باشد، نشان می‎‌دهد که بازار توقع دارد که در سود مربوط به آن شرکت در آینده، نزولی باشد و کاهش یابد. پس اگر این انتظار درست واقع شود، هنگامی که سود شرکت مذکور کاهش می‌یابد، مخرج فرمول مربوط به نسبت P/E کوچک می‌شود و در نهایت این نسبت مجددا متعادل می‌گردد.

البته در نظر داشته باشید که بالا یا پایین بودن نسبت P/E همیشه نشان از ارزنده و یا گران بودن قیمت سهام در بازار ندارد. بلکه همانطور که بیان کردیم، پایین یا بالا بودن این نسبت، انتظار بازار از آینده شرکت و میزان سودآوری آن را پیش‌بینی خواهد کرد. با توجه به اینکه احتمال خطا و اشتباه در این پیش‌بینی وجود دارد، شما به عنوان یک سرمایه‌گذار، نباید تنها به انتظار بازار بسنده کنید. توصیه می‌کنیم که با چگونگی محاسبه نسبت P/E آشنایی کامل کسب کنید تا بتوانید شخصا از آن استفاده نمایید.

 

کاربردهای نسبت P/E

اگر تا اینجای مقاله را مطالعه کرده باشید، پس حتما با کاربردهای نسبت P/E نیز آشنا شده‌اید. با این وجود، در ادامه مقاله به صورت خلاصه، کاربردهای اصلی و کلیدی این نسبت را بیان می‌کنیم.

• نسبت P به E نشان‌دهنده ارزش سهام در مقایسه با درآمد شرکت است و نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران بر حسب درآمد گذشته یا آینده هر سهم، حاضر به پرداخت چه مبلغی هستند.
• از این نسبت به منظور ارزیابی و بررسی توقعات بازار برای افزایش درآمدهای آن در آینده استفاده می‌شود.
• در صورتی که رشد و سطح درآمد یک شرکت، میزان خنثی و به صورت ثابت بماند، نسبت P به E می‌تواند سال‌هایی که سود پرداختی به اندازه پول پرداختی سرمایه‌گذاران خواهد رسید را نشان دهد.
• این نسبت برای بررسی سودآور یا زیان‌ده بودن سرمایه‌گذاری در یک شرکت نیز به کار می‌رود. برای این کار باید از طریق جهت آینده سهام و همچنین مقایسه آن با گذشته و یا شرکت‌های همتا اقدام کرد.

 

همانطور که اشاره شد، نسبت P/E رابطه میان قیمت سهام یک شرکت و همچنین درآمد هر سهم را به نمایش می‌گذارد. با توجه به عددی که از تقسیم قیمت به درآمد سهم به دست می‌آید، می‌توان به ارزشمند بودن یک سهم برای خرید پی برد. نسبت P به E یکی از کاربردی‌ترین روش‌های موجود در بازار سرمایه است، اما سرمایه‌گذاران باید دقت داشته باشند که تنها به این نسبت اکتفا نکنند و از سایر تجارت و تکنیک‌ها در کنار این مورد، بهره ببرند تا بتوانند معاملاتی سودآور با نتایجی مطلوب داشته باشند.