حمایت از توليد و جلوگيری از نشت منابع به بخش غيرمولد
شايد اصلی ترين و مهم ترين ويژگی اوراق گام در مقايسه با ساير ابزارها و روشهای تأمین مالی، تأثیر اين ابزار در حمايت از تولید و بخش مولد اقتصاد است. به صورت کلی میتوان فعالیتهای اقتصادی را از منظر ايجاد ارزش افزوده به دو گروه «مولد» و «غیرمولد» تقسیم کرد.
درحالی که فعالیتهای اقتصاد مولد به تولید کالا و يا خدمتی خاص منجر می شوند، فعالیت هاي غیرمولد صرفاً نقش توزيع درآمد از يک فرد به ديگري دارند و هیچ گونه ارزش افزوده ای در تولیدات صنعتی، کشاورزی يا خدماتی ايجاد نمیکنند.
می توان گواهی اعتبار مولد را نوعی خاص از اوراق بدهی در نظر گرفت که به پشتوانه مطالبات (اسناد دريافتنی) بنگاه های تولیدی از يکديگر ايجاد میشود. اين اسناد نشان دهنده مبادلات در بخش تولید اقتصاد است و تأمین مالی انجام شده به صورت درونزا به بخش مولد اقتصاد اصابت میکند.
به عبارت واضحتر، طراحی اوراق گام به گونه اي است که نوعی سیاست گذاري بخشی در راستای حمايت از بخش مولد اقتصاد (به ويژه تأمین مالی بنگاههای کوچک و متوسط) محسوب شده و فعالیتهای غیرمولد را پوشش نمیدهد.
همچنین برخالف تسهیلات متعارف بانکی، در تأمین مالی از طريق اوراق گام، نگرانی بابت نشت تسهیلات از بخش مولد به بخش غیرمولد اقتصاد به حداقل میرسد؛ چراکه به دلیل اينکه از ابتدا تأمین مالی در زنجیره ارزش و به بنگاههای تولیدی که با يکديگر در طول يک زنجیره ارتباط دارند داده میشود، لذا نگرانی بابت صوری بودن چک های مبنای صدور اوراق گام و نشت تسهیلات به بخش غیرمولد، کاهش میيابد.
ظرفيت انتقال در زنجيره ارزش ويژگی ديگر اوراق گام
در مقايسه با ساير انواع اوراق بهادار، قابلیت انتقال در زنجیره ارزش يا زنجیره تولید است. درواقع، بنگاه های تولیدی متعددی در زنجیره ارزش حضور دارند که هر يک خريدار محصول ارائه شده توسط بنگاه ديگر هستند و درنهايت تعامل اينها با يکديگر، به تولید کالا يا خدمت نهايی (خلق ارزش) منجر میشود.
يعنی واحد تولیدي که اين اوراق را از بانک دريافت نموده، میتواند در مقابل خريد مواد اولیه يا تجهیزات و يا در مقابل بدهی، اين اوراق را به ديگر واحدهای تولیدی حاضر در زنجیره ارزش منتقل کند.
تأمين مالي اهرمي توليد ويژگی ديگر اوراق گام
درواقع، هرچند در اوراق گام بانک تنها با اولین حلقه زنجیره ارزش يعنی بنگاه متعهد يا خريدار نهاده طرف حساب بوده و اعتبارسنجی و أخذ وثايق و تضامین در رابطه با اين بنگاه انجام میشود، اما تمامی ساير بنگاه های تولیدی که در زنجیره ارزش حضور دارند نیز بدون مراجعه به بانک، مورد تأمین مالی قرار میگیرند.
درواقع محصول هر يک از واحدهای تولیدی حاضر در زنجیره، نهاده اولیه برای سطح بعد محسوب میشود و به همین دلیل بدهیها به صورت زنجیرهای شکل میگیرد.
در اين شرايط زمانی که بانک اوراق گام را به حساب بنگاه متقاضی فروشنده نهاده (در سامانه گام منتقل میکند، درواقع به معنی تأمین مالی سرمايه در گردش براي بنگاه متعهد) خريدار نهاده است و با انجام اين کار اولین حلقه از زنجیره تولید تأمین مالی میشود. با اين حال در ادامه و پس از انتقال اوراق به حساب ساير بنگاه های حاضر در زنجیره تولید توسط بنگاه متقاضی، تأمین مالی بقیه حلقه ها انجام میشود.
ارتقای اعتباری اسناد مطالبات در زنجيره ارزش ويژگی ديگر اوراق گام
ويژگی ديگر اوراق گام، ارتقای اعتباری اسناد مبادله شده در زنجیره ارزش است. توضیح آنکه در دانش مالی، روش هايی براي بهبود کیفیت اعتباری ابزارها، اوراق بهادار و محصولات مالی مطرح می شود که به صورت کتبی به سازوکارهای ارتقای رتبه اعتباری معروف هستند. دريافت وثايق اضافه، وثیقه نقدی و طبقه بندی اوراق بهادار محسوب میشوند.
برخی از اين سازوکارها الگوی عملیاتی گواهی اعتبار مولد نیز به نحوي طراحی شده که اسناد مطالبات مورد مبادله در زنجیره ارزش ارتقای اعتباری پیدا میکند و اين موجب سهولت و کاهش هزينه های وصول مطالبات میگردد.
به عبارت واضح تر، گويا بانک پس از اعتبارسنجی بنگاه، چک های عادی وی را دريافت نموده و در مقابل آن چکهای تضمین شده بانکی ارائه میکند که اين برای بنگاه مزيت مهمی محسوب میشود .
حداقل ریسک برای بنگاه ها و شبکه بانکي
به نظر میرسد اوراق گام هم براي بنگاه های تولیدی که اين اوراق را در مقابل بدهی های خود در زنجیره ارزش دريافت میکنند و هم براي بانک های صادرکننده اوراق حداقل ريسک را به همراه داشته باشد.
جهت تبیین پایین بودن ريسک براي بنگاه هاي دريافت کننده اوراق، لازم است به ماهیت گواهی اعتبار مولد توجه شود. اوراق گام نوعی صکوک بانکی بدون کوپن سود است که کشف قیمت در بازار ثانويه آن (مشابه اسناد خزانه) براساس تنزيل تا زمان سررسید انجام میشود.
با اين حال اين نرخ تنزيل نشان دهنده ريسک اعتباري هیچيک از بنگاه های اقتصادی حاضر در زنجیره ارزش نیست و صرفاً نشان دهنده ريسک اعتباری بانک است که در اقتصاد کشور تقريباً معادل ريسک اعتباری دولت ارزيابی میشود.
دلیل اين مسأله آن است که نماد اوراق گام صادرشده توسط هر بانک در سامانه هاي بورس، با نام بانک صادرکننده ارائه می شود و نه نام بنگاه های تولیدی حاضر در زنجیره ارزش. اوراق گام، راهی است برای ازبین بردن نقدینگی مضر. این بدان معناست که با روش تامین مالی از طریق اوراق گام از ایجاد نقدینگی مضر جلوگیری میشود.
اوراق گام همانند چک عمل می کند، این اوراق باعث می شود فروشنده مواد اولیه کالا را بدون مشکل به تولید کننده، به منظور تسهیل چرخه تولید بفروشد و بعد از آن ،اوراق گام را با نرخ تنزیل مورد نظر خریدار ،در بازار سرمایه نقد کن یا تا زمان سرررسید نگه دارد .