10 اصطلاح و مفهوم مهم بورسی
شما برای ورود به هر زمینه تخصصی، از یک رشته جدید گرفته تا یک بازار مالی، نیازمند یادگیری برخی مفاهیم پایهای و نکات اولیه هستید. از این رو برای ورود و آموزش بورس، باید با برخی از اصطلاحات بورسی آشنایی داشته باشید. در این مقاله به بررسی چند مورد از اصطلاحات بورسی که از اهمیت بالایی در بازار سرمایه برخوردارند، میپردازیم.
ورود به بازار بورس بدون یادگیری مفاهیم و اصطلاحات بورسی، ممکن است سرمایهگذاران را با اشتباهات زیاد و ضررهای سنگین مالی مواجه کند. مفاهیم و اصطلاحات بورسی که معاملهگران در بورس ملزم به یادگیری آنها هستند، به چند مورد محدود نمیشود و رمز موفقیت در بازار بورس، آموزش و مطالعه دائم در این زمینه است. شما با مطالعه این مطلب، با 10 مفهوم مهم و کاربردی در بازار بورس از جمله بازار اولیه و ثانویه، قیمت اسمی، پرتفوی، کد بورسی، شرکتهای کارگزاری، نماد، شاخص، صورتهای مالی، مجمع سالیانه و تعدیل سود آشنا میشوید.
- بازار اولیه و ثانویه
از مهمترین و اصلیترین اصطلاحات بورسی، بازار اولیه و ثانویه است که رایجترین شیوه تقسیمبندی بازار سرمایه به شمار میرود. تعریف هر یک از این بازارها به شرح زیر است:
- بازار اولیه
بازار اولیه (primary market) زمانی ایجاد میشود که داراییها برای نخستین بار معامله میشوند. به بیان سادهتر، بازار اولیه، بازاری است که در آن اوراق بهادار شرکتهای فعال در بورس، برای اولین بار عرضه و فروخته میشوند. در این بازار، شرکتها سرمایه مورد نیاز خود را به صورت مستقیم، با استفاده از فروش سهام به خریداران در قالب پذیرهنویسی، فراهم میکنند. پذیرهنویسی از طریق بانک یا سایر نمایندگیهای مجاز به نمایندگی از شرکت انجام میشود. در نظر داشته باشید که فروشنده اوراق در بازار اولیه، شرکتی که سهام آن عرضه میشود، است.
- بازار ثانویه
داراییهای فروخته شده در بازار اولیه و در فرآیند پذیرهنویسی، مجدداً در بازار ثانویه مورد معامله قرار میگیرند. به بیان سادهتر، اگر شخصی سهام یک شرکت را در بازار اولیه و در طی فرآیند پذیرهنویسی خریده باشد، چنانچه قصد فروش سهام خود را داشته باشد، باید این کار را در بازار ثانویه انجام دهد. معاملهگران در این نوع از بازار، سهام شرکتهای مورد نظر خود را از سایر معاملهگران خریداری میکنند و شرکتهای فعال بورسی، نقشی در آن نخواهند داشت. کلیه معاملات در بازار سهام، تحت عنوان معاملات بازار ثانویه انجام میشوند. به این معنی که هیچ شرکتی در بورس وجود ندارد و تنها سهام شرکتهای شناختهشده در بورس، معامله میشود.
البته در نظر داشته باشید که این اصطلاحات بورسی، مربوط به دو مکان فیزیکی متمایز از یکدیگر نیستند، بلکه بازار اولیه میتواند همان بازار ثانویه باشد. یعنی این مفاهیم صرفا نشاندهنده این است که یک دارایی برای نخستین باز به فروش میرسد یا پیش از آن نیز مورد معامله قرار گرفته بود.
- کد بورسی
از دیگر اصطلاحات بورسی که جزء مراحل اولیه ورود به بورس و از ملزومات آن به شمار میرود، کد بورسی است. کد بورسی یا همان کد معاملاتی، حکمی معادل شناسنامه برای سرمایهگذاران و معاملهگران در بازار بورس دارد. این کد، کد ثابتی است که برای هر یک از سرمایهگذاران به صورت منحصر به فرد و یکتا صادر میشود، تا برای خرید و فروش و به طور کلی معامله در بازار بورس از آن استفاده نمایند.
کد بورسی از سه حرف اول نام خانوادگی سرمایهگذاران و یک عدد ثابت به دنبال آن است و کارکردی همچون شماره حساب برای نقل و انتقال وجوه بانکی در بازار بورس دارد.
دلیل شناختن کد بورسی به عنوان یکی از رایجترین اصطلاحات بورسی، الزامی بودن آن برای خرید و فروش سهام در بازار بورس است. در واقع این کد با هدف تسهیل معامله سهام در این بازار ایجاد شده و به همین دلیل کلیه افرادی که قصد خرید و فروش اوراق بهادار در این بازار سرمایه را دارند، باید برای دریافت کد بورسی خود اقدام کنند. مراحل دریافت کد بورسی در مقاله «آموزش گام به گام ثبت نام بورس» به طور کامل توضیح داده شده است.
- قیمت اسمی
دومین مورد از اصطلاحات بورسی، قیمت اسمی است و به قیمتی که مبنای فروش سهام در بازار اولیه خواهد بود، گفته میشود. قیمت اسمی در بازار بورس تهران معادل 100 تومان است.
به عبارت دیگر، قیمت هر سهم شرکت مورد نظر در نخستین روز، 100 تومان تعیین شده و سهامدارانی که قصد خرید این سهام را دارند، باید این مبلغ را پرداخت نمایند. یعنی در بازار اولیه، پذیرهنویسی سهام آن شرکت با مبلغ 100 تومان (قیمت اسمی) انجام شده و سپس با توجه به عملکرد شرکت و بر حسب تقاضا و عرضه سهام، قیمت آن در بازار ثانویه تغییر خواهد کرد.
قیمت اسمی جزء آن دسته از اصطلاحات مهم بورسی است که ممکن است درک آن برای تازهواردان به این بازار مالی، اندکی دشوار باشد. به همین دلیل توجه داشته باشید که این مفهوم، صرفا یک مبلغ قراردادی برای انجام محاسبات و روند قانونی است و سهام شرکتها در بازار بورس، حتما با این قیمت مورد معامله قرار نمیگیرند.
همین مبلغ 100 تومان، در محاسبات مختلفی که مربوط به افزایش سرمایهها است، به عنوان مبلغ پایه استفاده میشود. در صورتی که قصد محاسبه سرمایه یک شرکت در بازار بورس تهران را دارید، لازم است تعداد سهام آن را در عدد 100 تومان ضرب کنید.
- کارگزاری
شرکتهای کارگزاری نیز از دیگر اصطلاحات بورسی است که آشنایی با آن جزء ملزومات ورود به بازار بورس محسوب میشود. در واقع شما برای شروع سرمایهگذاری در بازار بورس، باید یکی از شرکتهای کارگزاری انتخاب کنید و به آن مراجعه نمایید. کارگزاریها نوعی بنگاههای معاملاتی هستند که از طریق آنها، معامله سهام در بازار بورس انجام میشود. زمانی که شما یک کارگزاری را برای خرید و فروش سهام خود انتخاب میکنید، یعنی آن بنگاه را به عنوان وکیل تامالاختیار خود قبول کردهاید. این کارگزاریها که نقش واسط میان سهامداران و سازمان بورس را بر عهده دارند، موظفاند مطابق با قوانین سازمان بورس اوراق بهادار عمل کنند. خدماتی که کارگزاریها ارائه میدهند، تنها به معاملات بازار سهام محدود نمیشود و خدمات دیگری از جمله صندوق سرمایهگذاری، سبدگردانی، مشاوره مالی و همچنین آموزش به سهامداران را نیز شامل میشود. با توجه به نقش و اهمیت کارگزاریها در بازار بورس، ما 5 معیار انتخاب بهترین کارگزاری را در مقاله «کارگزاری بورس چیست؟» آوردهایم که میتواند به شما در تشخیص و انتخاب بهترین کارگزاری کمک کند.
- پرتفوی (Portfolio)
پرتفوی از دیگر اصطلاحات بورسی است که کاربرد بسیار زیادی در بازار سرمایه دارد. پرتفوی یا پرتفو در واقع همان سبد سرمایهگذاری در بازار بورس است و سهام شرکتهای مختلف را در بر میگیرد. بسیاری از کارشناسان مالی و افرادی که در بازار بورس برای مدت زیادی فعالیت داشتهاند، به سرمایهگذاران در این بازار توصیه میکنند که به شدت از خرید تنها یک سهم (به اصطلاح تک سهمشدن) بپرهیزند و حتما در پرتفو یا سبد سرمایهگذاری خود، سهام متنوعی داشته باشند. هدف از انجام این کار، کاهش میزان ریسک سرمایهگذاری است.
- نماد بورسی
در میان تعداد زیاد اصطلاحات بورسی، برخی از آنها از کاربرد بیشتری برخوردارند. نماد بورسی، یکی از این موارد است و کاربرد بسیار زیادی برای فعالان بازار بورس دارد. همانطور که فعالان در بازار بورس را با کد بورسی میشناسیم، شرکتهای فعال در این بازار را نیز با نماد آنها شناسایی میکنیم.
در واقع برای تسهیل شناسایی و همچنین دستهبندی شرکتهای فعال بازار بورس، از عباراتی استفاده میشود، که آنها را نماد بورسی مینامند. نمادهای بورسی از دو بخش تشکیل میشوند که بخش اول آنها شامل یک حرف معرف دسته و حوزه فعالیت شرکت مورد نظر و بخش دوم آنها شامل نام آن شرکت است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نماد و معانی هر یک از حروف اول نمادهای بورسی پیشنهاد میکنیم مقاله «مفهوم نماد در بورس و انتخاب بهترین نماد بورسی» را مطالعه کنید.
- صورتهای مالی
یکی دیگر از اصطلاحات بورسی پرکاربرد در این بازار، صورتهای مالی است. در تعریف صورتهای مالی باید بگوییم که مجموعهای از گزارشهای کوتاه و خلاصه شدهای درباره وضعیت و نتایج مالی یک شرکت یا سازمان است و حتی جریانهای نقدی آن شرکت را نشان میدهد. با استفاده از صورتهای مالی، مدیران، سرمایهگذاران و صاحبان سرمایه میتوانند نسبت به وضع مالی شرکتهای فعال در بورس و سهامی، اطلاعات کسب کنند تا در نهایت بتوانند بهترین تصمیمگیری را داشته باشند. به همین دلیل، بهترین راه برای شناخت و آشنایی پیدا کردن با وضعیتهای مالی شرکت مورد نظر، ارزیابی و بررسی صورتهای مالی آن شرکت است.
- شاخص
هفتمین مورد از اصطلاحات بورسی، مربوط به شاخصهای بورس است. شاخصهای بورسی در واقع اعدادی هستند که وضعیت بازار بورس را در طول دورههای قبل و حاضر، نشان میدهد. یکی از ملزومات سرمایهگذاری در انواع بازار بورس، بررسی وضعیت آن است و در این مرحله شاخصهای بورسی به کمک ما خواهند آمد. همانطور که در مقاله «آشنایی کامل با انواع شاخصهای بورسی» نیز اشاره کردهایم، این شاخصها انواع متعددی دارند از جمله شاخص کل بورس، شاخص قیمت، شاخص آزاد شناور، شاخص بازار اول و دوم، شاخص 50 شرکت برتر، شاخص 30 شرکت بزرگ، شاخص صنعت، شاخص واسطهگری مالی. در واقع افرادی که قصد فعالیت در بورس را دارند و به دنبال کسب سود در این بازار هستند، باید آشنایی لازم با انواع شاخصهای بورسی و نحوه تحلیل و ارزیابی آنها را داشته باشند.
- مجمع سالیانه
مجمع سالیانه از دیگر اصطلاحات بورسی است که لازم است سرمایهگذاران و معاملهگران بازار سرمایه با آن آشنا باشند. در واقع جلسه گردهمایی اعضای هیئت مدیره شرکتها و همچنین سهامداران که به منظور بررسی وضعیت عملکرد آن شرکت و تعیین میزان سود و زیاد برگزار میشود، مجمع سالیانه گفته میشود. همانطور که از نام این مورد از اصطلاحات بورسی مشخص است، این مجمع یک بار در طول سال تشکیل میشود و بر اساس قانون سازمان بورس و اوراق بهادار، باید حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی برگزار گردد.
در این مجمع که نام دیگر آن مجمع عمومی است، هیئت مدیره گزارش کاملی از عملکرد و وضعیت شرکت در طول یک سال گذشته را جمعآوری کرده و آن را به سهامداران شرکت ارائه میدهد. سپس در مورد میزان تقسیم سود میان سهامداران تصمیمگیریهای لازم اتخاذ میشود. همچنین در این مجمع در رابطه با تعیین روزنامه رسمی شرکت نیز تصمیمگیری خواهد شد. ضرورت انتخاب روزنامه رسمی از این جهت است که شرکتها موظفند کلیه خبرهای مهم از جمله زمان برگزاری مجمع،افزایش سرمایه، زمان پرداخت سود و … را از طریق همین روزنامه به اطلاع کلیه سهامداران برساند.
- پذیرهنویسی
پذیرهنویسی، مفهوم بعدی از اصطلاحات بورسی است که بسیاری از افرادی که با خرید عرضه اولیه وارد بورس میشوند، با آن آشنا هستند. پذیرهنویسی به فرایند خرید اوراق بهادار از ناشر یا نماینده آن و پرداخت وجه کامل و یا حتی ضمانت پرداخت آن بر اساس قرارداد گفته میشود. در واقع شرکتهای سهامی عامی که قصد بورسی شدن دارند، به منظور تامین قسمتی از سرمایه خود اقدام به پذیرهنویسی میکنند.
زمینههای پذیرهنویسی بسیار مختلف است و از این اوراق به طور مثال در زمان تشکیل صندوقهای سرمایهگذاری جدید، انتشار اوراق بهادار و حتی در زمان احداث شرکتهای سهامی عام استفاده میشود. این مورد از اصطلاحات رایج بورسی، به معنای تعهد انجام کار یا تعهد پرداخت است. یعنی شما در فرایند پذیرهنویسی تعهد میدهید که در ازای تامین قسمتی از سرمایه مورد نیاز یک شرکت، صاحب درصدی از آن شرکت شوید.
اصطلاحات بورسی که در این مقاله مطرح کردیم، تنها 10 مورد از صدها اصطلاحات رایج بورسی است که سرمایهگذاران این بازار سرمایه بای دبا آنها آشنا شوند. چنانچه قصد ورود به بازار بورس را دارید، اطلاعات خود را محدود به مطالعه چند مقاله نکنید. در واقع فعالیت شما در بورس، آینده شما را رقم خواهد زد و به همین دلیل باید با کلیه اصطلاحات بورسی و اقدامات لازم در بورس آشنا شوید، تا بتوانید از معامله در این بازار سرمایه، سود خوبی به دست آورید.
در صورتی که با مفهوم و اصطلاحات بورسی دیگری آشنایی دارید، میتوانید زیر این مطلب به آنها اشاره کنید.