مفهوم شاخص بورس – آشنایی کامل با انواع شاخصهای بورسی
فعالان بازار سرمایه برای داشتن معاملات رضایتبخش و پرسود و در واقع سرمایهگذاری موفق، باید عوامل و معیارهای متعددی را مدنظر خود قرار داده و آنها بررسی و تحلیل نمایند. یکی از مهمترین معیارهای این حوزه شاخص بورس است که با تحلیل آن میتوان وضعیت بورس را از زاویههای گوناگون ارزیابی کرد.
شاخص بورس چیست؟
شاخص ترجمه لغت (Index) است. این واژه در مفهوم کلی به معنای نشانگر، نماگر و بیانگر عددی است که با استفاده از آن میتوان تغییرات ایجاد شده در طی یک بازه زمانی مشخص را در یک یا چند متغیر بررسی کرد. به بیان سادهتر، با بررسی یک شاخص میتوان به وضعیت و نوسانات متغیر مدنظر پی برد.
به همین ترتیب، شاخص بورس نیز عددی است که نشاندهنده وضعیت کلی بورس است و میانگین قیمت سهام شرکتهای ثبتشده در بازار بورس و میزان رشد یا افت آن را محاسبه کرده و به سهامداران خود نشان میدهد.
در بورس تنها یک شاخص وجود ندارد، بلکه چندین شاخص وجود دارد و هر یک از آنها وضعیت بورس را از زاویه خاصی بررسی و به مشتریان نشان میدهد. برای محاسبه هر یک از شاخصها نیز فرمول خاصی وجود دارد و با استفاده از آنها میتوان از وضعیت گذشته و حال بورس مطلع شد. و با توجه به اینکه هر کدام از شاخصها روش اندازهگیری خاص خود را دارند، مقایسه عددی آنها اطلاعات دقیق و درستی بهدست نمیدهد. در واقع برای مقایسه شاخصها، باید درصد تغییراتی که نسبت به سال گذشته داشته است، مدنظر قرار بگیرد. به عبارت سادهتر شاخص بورس، با توجه به وضعیت پیشین خود مورد بررسی و مقایسه قرار میگیرد.
انواع شاخص بورس و کاربرد آنها
از آنجایی که در معاملات بورس و اوراق بهادار، دارایی اصلی که مورد مبادله قرار میگیرد، سهام است، پس قیمت سهام به عنوان متغیر اصلی مدنظر قرار گرفته میشود و بر همین اساس انواع شاخصهای بورس تعریف میشود. در بورس اوراق بهادار تهران 8 شاخص مهم وجود دارد که از جایگاه تحلیلی بالایی نزد سرمایهگذاران بازار سرمایه برخوردارند.
- شاخص کل بورس-شاخص قیمت و بازده نقدی(TEDPIX)
این شاخص در واقع همان شاخصی است که در اخبار از آن به عنوان شاخص بورس تهران یاد میشود. این شاخص یکی از پرکاربردترین شاخصهاست و سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکتهایی که در بازار بورس فعال هستند را نشان میدهد.
در واقع شاخص کل بورس، قیمت سهام شرکتهای ثبت شده در بازار بورس و میزان سوددهی سالانه آنها را محاسبه میکند و میانگین آنها را با استفاده از فرمولی مخصوص بهدست میآورد. در این میان نقشی که شرکتهای بزرگ و کوچک ایفا میکنند با یکدیگر متفاوت است و شرکتهای بزرگتر، نقش حیاتیتری نسبت به شرکتها و صنایع کوچکتر دارند.
- شاخص قیمت(TEPIX)
شاخص قیمت نیز یکی از اصلیترین شاخصهای بورس است. این شاخص روند عمومی تغییر قیمت سهام تمام شرکتها و صنایعی که در بازار بورس فعال هستند را بررسی میکند. با حذف میزان سوددهی سالیانه شرکتها از فرمول مربوط به محاسبه شاخص کل، شاخص قیمت به دست میآید. در این شاخص نیز میزان سوددهی شرکتها مورد توجه قرار نمیگیرد؛ بلکه آنچه مهم در نظر گرفته میشود، تغییر قیمت سهام آنها است. همچنین وزن شرکتها بر شاخص قیمت تاثیرگذار است؛ یعنی هرچه یک شرکت بزرگتر باشد، تاثیر بیشتری بر شاخص قیمت خواهد گذاشت.
- شاخص آزاد شناور(TEFIX)
سهامداران و سرمایهگذارانی که وارد بازار بورس شدهاند و در این بازار مشغول به فعالیت هستند نیز به دو گروه تقسیم میشوند. گروه اول را سهامداران حقیقی که در بازار بورس فعال هستند، تشکیل میدهد و گروم دوم از شرکتها یا افراد حقوقی که در این بازار به معامله میپردازند، تشکیل شده است.
معمولا میزان سرمایهای که از جانب گروه دوم (اشخاص حقوقی) وارد بازار میشود، بیشتر است و میزان بیشتری از سهام شرکتها نیز متعلق به همین گروه است. گروه اول که سهامداران حقیقی آن را تشکیل میدهد، به طور دائم در حال خرید و فروش سهام خود هستند. به همین ترتیب به سهامی که در دست سهامداران حقیقی قرار دارد، سهام شناور آزاد گفته میشود. شاخص شناور آزاد نیز به ارزش میانگین سهام گروه دوم گفته میشود. به طور کلی، سرمایهگذاران به شرکتهایی که شاخص آزاد شناور بالاتری دارند، تمایل بیشتری از خود نشان میدهند.
- شاخص بازار اول و دوم
شرکتهایی که در حال حاضر در بازار بورس فعال هستند را میتوان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول شامل شرکتهایی است که دارای بیشترین تعداد سهامداران، سرمایه و سودآوری و سهام و شاخص آزاد شناور باشند. سایر شرکتهای عضو بورس نیز دسته دیگر را میسازند.
شاخص بازار اول و دوم به نوعی شرکتهای بزرگ و کوچک را از یکدیگر تفکیک میکند. در نتیجه این تفکیک و ارائه اطلاعات مربوط به هر دسته، میتوان سرعت تغییر شاخص مربوط به آنها را با یکدیگر مقایسه نمود و متوجه شد که سرمایهگذاری در کدام دسته سود بیشتری به همراه خواهد داشت.
- شاخص 50 شرکت برتر
هر سه ماه یکبار، فهرستی از 50 شرکت برتر که در بازار بورس فعال هستند، ایجاد میشود. سهام این 50 شرکت، نسبت به سایر شرکتهایی که در بازار بورس و اوراق بهادار عضو هستند، از قابلیت نقدشوندگی بیشتری برخوردار است و شاخص آزاد شناور آنها نیز بالا است. شاخص 50 شرکت برتر در واقع میانگین ارزش سهام همین شرکتها است. سهام این شرکتها همواره خریدار دارد و به طور روزانه تعداد بسیار زیادی از سهام آنها در حال معامله است.
- شاخص 30 شرکت بزرگ
هر سه ماه یکبار، 30 شرکت بزرگ که ارزش بازار آنها بسیار زیاد است و در صدر لیست شرکتهای عضو بازار سرمایه قرار دارد، مشخص میشود. شاخص 30 شرکت بزرگ، تغییرات ارزش سهام این شرکتها را به نمایش میگذارد. هرچند این 30 شرکت کمتر از 10 درصد از شرکتهای بازار بورس را تشکیل میدهند، اما بیش از 70 درصد از ارزش بورس تهران را در اختیار دارند. در نتیجه میتوان به راحتی تاثیر آنها را بر تغییر شاخص کل و شاخص قیمت ملاحظه کرد.
- شاخص صنعت
شاخص صنعت، بیانکننده سطح عمومی قیمت سهام شرکتهای فعال در بخش صنعت یا اصطلاحا شرکتهای صنعتی است. شرکتهای صنعتی، شرکتهایی هستند که در صنایع مختلفی از جمله خودروسازی، پتروشیمی، فلزات اساسی، مخابرات، ساختمان و … فعالیت میکنند. عملکرد هر یک از این صنایع تحت عنوان شاخص جداگانهای مورد بررسی قرار میگیرد.
- شاخص واسطهگری مالی
شاخص واسطهگری مالی، عملکرد شرکتهایی که در زمینه واسطهگری مالی فعالیت میکنند، همچون هلدینگها، سرمایهگذاریها، لیزینگها و… را بررسی میکند و ارزش سهام آنها را نشان میدهد.