حق تقدم سهام چیست و چگونه آن را به سهام عادی تبدیل کنیم؟
حق تقدم سهام، یکی از اصطلاحات مربوط به بازار سرمایه است که ممکن است برخی از افراد تازه ورود به این بازار با آن آشنایی نداشته باشند. بر همین اساس تصمیم گرفتیم در این مقاله به پرسشهایی نظیر حق تقدم سهام چیست و چگونه میتوان آن را به سهام عادی تبدیل کرد پاسخ دهیم. پس اگر شما هم یکی از سرمایهگذارانی هستید که با این عنوان آشنایی ندارید، تا انتهای مقاله با ما همراه بمانید.
به بیان ساده میتوان گفت که حق تقدم سهام به عنوان فرصتی برای سهامداران تلقی میشود تا بتوانند نقشی در افزایش سرمایه یک شرکت داشته باشند. این اصطلاح، از موارد رایج در بورس نیست که همه سرمایهگذاران بلافاصله پس از ورود به بورس با آن آشنا شوند و بدانند چه اقداماتی را باید انجام دهند. در ادامه این مقاله به تعریف دقیقتری از حق تقدم سهام و نحوه استفاده، فروش و تبدیل آن به سهام عادی بیشتر و بهتر میپردازیم.
حق تقدم سهام چیست؟
و اما به اصلیترین پرسش مقاله میرسیم. حق تقدم سهام چیست؟ در واقع بر اساس قانون تجارت، هنگامی که یک شرکت تصمیم به افزایش سرمایه داشته باشد، اولویت مشارکت در افزایش سرمایه آن شرکت، با سهامداران فعلی آن است. به بیان سادهتر، اگر شرکتی دست به انتشار سهام جدیدی بزند، سهامداران این شرکت نسبت به سایر سرمایهگذاران، برای خرید سهام اولویت دارند. به این اولویتی که در خرید سهام به سهامداران تعلق میگیرد، حق تقدم سهام گفته میشود. به طور مثال اگر شرکتی افزایش سرمایه 50 درصدی داشته باشد، سهام آن نیز 50 درصد افزایش خواهد یافت. چنانچه یکی از سهامداران قبل از افزایش سرمایه، 1000 سهم داشته باشد، بعد از آن اگر سهام او تغییری نکند، مالکیت او، نسبت به سهام کاهش پیدا خواهد کرد. به همین دلیل شرکتها برای حفظ درصد مالکیت سهامداران خود، به نسبت درصد افزایش سرمایه خود، به سهامداران حق تقدم خرید سهام منتشر شده جدید را میدهد. در نتیجه این اقدام، سهامداران به اندازه 50 درصد از تعداد سهام جدید، حق تقدم سهام خواهند داشت. به طور مثال به سهامداری که 1000 سهم داشته است، 500 حق تقدم سهام برای خرید، تعلق خواهد گرفت.
چگونه از حق تقدم سهام استفاده کنیم؟
در نظر داشته باشید که حق تقدم سهام، تنها برای زمانی که شرکتی به دنبال افزایش سرمایه از محل آورده نقدی است، صدق میکند. یعنی در صورتی که افزایش سرمایه از طریق محل سود انباشته حاصل شود، سودی که به سهامداران شرکت تعلق میگیرد، به سهام تبدیل میشود و دیگر حق تقدم سهام معنایی نخواهد داشت. برای استفاده از حق تقدم سهام، لازم است که پس از تصویب افزایش سرمایه شرکت در مجمع، فرمی تحت عنوان گواهی حق تقدم خرید سهام برای سهامداران ارسال شود. در این فرم به اطلاعات و مشخصات مربوط به افزایش سرمایه شرکت پرداخته میشود. سهامدارانی که قصد حفظ درصد مالکیت خود در شرکت را دارند، باید در مهلت مقرر شده توسط شرکت، این فرم را تکمیل کرده و برای شرکت ارسال نمایند. چنانچه این اقدام صورت نگیرد، شرکت فرض را بر عدم تمایل سهامدار به شرکت در افزایش سرمایه و حفظ درصد سهام خود خواهد گذاشت.
لازم به ذکر است که پس از پر کردن فرم مذکور، برای دریافت حق تقدم سهام باید به ازای هر حق تقدم مبلغی حدود 100 تومان پرداخت شود و رسید آن ضمیمه فرم تکمیل شده خود کرده و برای شرکت ارسال کند. مهلتی که برای استفاده از حق تقدم سهام در نظر گرفته میشود، 60 روز خواهد بود و سهامداران میتوانند در طول این مدت برای دریافت آن درخواست دهند. اما در نظر داشته باشید که در صورت از دست دادن این فرصت، راهی برای جبران آن نخواهید داشت.
نماد حق تقدم سهام چیست و چه مدت باز است؟
بعد از جلسه مجمع در خصوص افزایش سرمایه شرکت، حق تقدم سهام به پرتفوی سهامداران آن شرکت افزوده میگردد و نماد آن با اضافه شدن حرف “ح” در انتهای نماد اصلی ایجاد میشود. به طور مثال نماد “دالبرح”، نماد حق تقدم سهام “دالبر” خواهد بود.
همانطور که گفته شد، نماد حق تقدم سهام، تنها در طی یک مدت قابل خرید و فروش است. بر اساس قوانین بورس، این بازه زمانی نباید از 60 روز (حدود 2 ماه) کمتر باشد. در طول این مدت، سهامدارانی که مایل به حفظ سهام خود و شرکت در افزایش سرمایه شرکت نیستند، حقد تقدم سهام خود را میفروشند. سرمایهگذارانی که در مجمع سهامدار نبودند، امکان خرید این حق تقدمها را دارند و برای خرید آن، باید مبلغ اسمی سهم را به حساب شرکت واریز نمایند تا در نهایت به سهام عادی تبدیل شود. در این افراد زیادی نیز وجود دارند که حق تقدم سهام را همچون سهام عادی خرید و فروش میکنند و از این طریق سود خواهند برد.
چگونگی فروش حق تقدم سهام
همانطور که اشاره شد، ممکن است در میان سهامداران یک شرکتی که افزایش سرمایه داشته است، افرادی پیدا شوند که تمایل به شرکت در این افزایش سرمایه ندارند. از این رو باید تمهیداتی برای آنها اندیشیده شود. به همین دلیل پس از تشکیل جلسه مجمع شرکت، نماد حق تقدم سهام در بازار سرمایه برای آن شرکت تعریف میشود و از این طریق، سهامدارن شرکت میتوانند حقهای خود را بفروشند. برای فروش حق تقدم سهام، سهامدار میتواند از طریق کارگزاری و همچنین از طریق سیستم آنلاین اقدام نماید. به طور معمول قیمت حق تقدم سهام، معادل مبلغ اسمی از قیمت سهام عادی کمتر است. البته این اختلافی که ذکر شد، ثابت نیست و ممکن است بر اساس دلایل متعدد، کمتر یا بیشتر از این مقدار باشد. فروش حقها، تنها در بازه زمانی مشخص شده (60 روزه) امکانپذیر است و هیچگونه محدودیتی برای معامله وجود ندارد. به عبارتی، هر سرمایهگذار میتواند بارها حق تقدم سهام را بخرد یا به فروش برساند.
چگونگی تبدیل حق تقدم سهام
همانطور که پیشتر هم اشاره شد، پس از آنکه حق تقدم سهام به همراه فرم حق تقدم پرداخت و به شرکت ارسال شد، پس از حدود 6 ماه، حق تقدم به سهم برای سهامداران شرکت مورد نظر تبدیل خواهد شد. به همین دلیل لازم است سهامدارانی که قصد خرید حق تقدم سهام را دارند، آن را به عنوان سرمایهگذاری بلند مدت در نظر بگیرند و اقدام به فروش سریع و عجولانه آن ننمایند.
دامنه نوسان در حق تقدم سهام
دامنه نوسانی که برای خرید و فروش حق تقدم سهام وجود دارد، حدود دو برابر سهام عادی است. این بدان معناست که یک نماد حق تقدم در یک روز، نسبت به قیمت پایانی روز گذشته، میتواند مثبت 10 درصد و منفی 10 درصد نوسان داشته باشد. در نتیجه ریسک خرید و فروش این نماد بیشتر از سهام عادی است و معاملهگران باید با علم بر این موضوع، به معامله بپردازند.
منظور از حق تقدم استفاده نشده چیست؟
مدتی بعد از آنکه خرید و فروش نماد حق تقدم سهام یک شرکت متوقف شد و زمان معاملات مربوط به آن به اتمام رسید، نماد حق تقدم از پرتفوی همه افراد خارج میشود. پس از آن حق تقدمهایی که مبلغ آن به حساب شرکت واریز نشده مشخص میشود و چنانچه سهامداری اقدام به پر کردن فرم شرکت در افزایش سرمایه و فروش حق تقدم خود در بازه زمانی تعیین شده نکرده باشد، حق تقدم سهام آنها به عنوان “حق تقدم استفاده نشده” شناخته میشود. سپس شرکت مرحلهای تحت عنوان پذیرهنویسی عمومی قرار میدهد و سهام را در آن به فروش میرساند. در نهایت وجه حاصل از آن پس از کسر مبلغ کارمزد فروش، در اختیار سهامدارانی که از حق تقدم خود استفاده نکردهاند، واریز خواهد شد. جزئیات بیشتر مربوط به این مرحله را سایت کدال منتشر خواهد کرد و افرادی که مایل به کسب اطلاعات بیشتر هستند، میتوانند به این سایت مراجعه نمایند و اطلاعیههای مربوطه را مطالعه نمایند.
مزایا و معایب حق تقدم سهام
همانند هر موضوع و امکانی که در بازار سرمایه وجود دارد، حق تقدم سهام از مزایا و معایبی برخوردار است. به عبارتی فراهم بودن امکان خرید سهام اضافی مربوط به یک شرکت، میتواند برای سهامداران مزیتها و معایبی به همراه داشته باشد. به عنوان مثال افزایش سهام یک سهامدار از یک شرکت و افزایش ارزش سهام او، میتواند سودآور باشد. از طرف دیگر فراهم شدن امکان فروش حق تقدم سهام، میتواند برای سهامدارانی که قصد حفظ ارزش سرمایه خود در شرکت مورد نظر را ندارند، سودآور باشد. همچنین لازم به ذکر است که حق تقدم سهام، میتواند برای شرکتها نیز مزیتهایی به همراه داشته باشند. به طور مثال شرکتهایی که دچار بدهی شدهاند، میتوانند با استفاده از این اقدام، با تزریق جریان نقدی جدید، بدهیهای خود را پرداخت نمایند و وضعیت مالی خود را بهبود ببخشند. در واقع چون قیمت خرید حق تقدم پایین است، سهامداران از این قضیه استقبال میکنند و اقدام به تزریق سرمایه به آن شرکت مینمایند و همچنین عرضه حق تقدم سهام موجب کاهش قیمت و افزایش تقاضای سرمایهگذاران برای خرید سهام شرکت میشود.
نخستین عیب در خرید سهام این است که مالکیت سهامدارانی که سهام خود را از طریق حق تقدم به دست آوردهاند، کم رنگتر خواهد شد. این امر به دلیل افزایش سهام در گردش شرکت است و به همین دلیل موقعیت سهامداری افراد با تغییراتی مواجه میشود. همچنین فرایند پذیرهنویسی عرضه حق تقدم سهام، معمولا زمانبر است و در صورتی که جهت قیمت در بازار سرمایه با تغییراتی مواجه شود، ممکن است منجر به ضرر سهامداران شود. در واقع اگر سهامداران شرکتی که قصد افزایش سرمایه دارد، از پذیرهنویسی حق تقدم سهام مطلع نشوند یا توانایی مالی برای شرکت در آن را نداشته باشند، ممکن است ضرر کنند. مسئله دیگر این است که در برخی مواقع، حق تقدم سهام، منجر به گمانهزنیهایی در خصوص آن شرکت میشود. به بیانی دیگر، اگر بازار حق تقدم را به عنوان عملی ناامیدکننده برای افزایش سرمایه یک شرکت در نظر بگیرد، ممکن است سهام شرکت دچار نوسانات شدید شود و در نهایت از ارزش سهام شرکت کاسته شود. این موضوع میتواند برای سهامداران تبعات زیانباری به همراه داشته باشد. به همین دلیل برای خرید حق تقدم یک شرکت، لازم است تحقیقات کامل و گستردهای پیرامون شرکت انجام شود. یعنی میزان بدهیهای شرکت، فعالیت شرکت در چند سال گذشته، میزان سودآوری آن و همچنین روند رشد آن مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد و سپس در صورت مساعد بودن شرایط و سودآور بودن معامله، اقدام به خرید حق تقدم سهام شود.
پس در این مقاله یاد گرفتیم که در هنگام افزایش سرمایه شرکتها از طریق آورده نقدی، سهامداران حقی به نام حق تقدم سهام دریافت میکنند. به واسطه حقد تقدم سهام، سهامداران اولیه شرکت نسبت به سرمایهگذارانی که پیش از افزایش سرمایه، سهمی نداشتند، اولویت خرید پیدا میکنند. بنابراین سهامداران میتوانند در صورت تمایل، از حق تقدم سهام خود استفاده نموده و آن را به سهام عادی تبدیل نمایند و یا اقدام به فروش آنها کنند.